Door Linda van Beest
Met de nieuwe wet, die morgen ingaat, worden meer zedenzaken strafbaar en is dwang niet langer een vereiste om tot een veroordeling te komen. Daarom verwachten het ministerie van Justitie en Veiligheid en de politie een toename van het aantal aangiftes.
Dat vraagt om een nieuwe werkwijze bij de politie en het Openbaar Ministerie (OM). Daarvoor is een zogenoemd implementatietraject opgezet zodat alle partijen voorbereid zijn op de invoering van de wet. Zo zijn er bij de politie 25.000 agenten opgeleid.
Maar of dat genoeg is in een tijd waarin de politie kampt met grote tekorten en een achterstand op het behandelen van aangiftes, is nog maar de vraag. In 2021 werd slechts 51 procent van de zedenaangiftes binnen de afgesproken zes maanden behandeld, de rest bleef langer op de plank liggen. Het OM deed dat nog slechter en voldeed in 34 procent van de gevallen aan de zesmaandennorm.
De Wet seksuele misdrijven in het kort
- Dwang is niet langer een vereiste voor een veroordeling voor aanranding of verkrachting.
- Iemand is strafbaar als degene die begint met seksueel contact doorgaat terwijl op enige manier duidelijk is dat de ander dat niet wil.
- Sexchatting en seksuele intimidatie in het openbaar worden strafbaar.
- De maximumstraffen voor een aantal seksuele misdrijven worden verhoogd.
Veel zaken op de plank en stapel groeit
De politie is naar eigen zeggen bezig met een inhaalslag. “We hebben de afgelopen jaren, en nu nog steeds, flink geïnvesteerd in het wegwerken van de eerdere aangiftes”, zegt een politiewoordvoerder tegen NU.nl. Het aantal aangiftes dat nog in behandeling is, is in twee jaar tijd gedaald van 3.500 in 2022 naar 2.770 nu.
Maar nog veel zaken laten nog op zich wachten en die hoeveelheid zal naar verwachting groeien. Slachtoffers kunnen dus eerder aangifte doen, maar dat betekent niet dat de zaak ook snel behandeld zal worden.
“Of de extra capaciteit bij de politie voldoende is, zal de komende tijd moeten blijken. Maar we weten dat er altijd meer werk is dan dat er mankracht is.”
Complexe zedenzaken vergen veel tijd
Het zo snel mogelijk behandelen van de aangiftes heeft prioriteit, vervolgt de woordvoerder. De politie krijgt daarbij hulp van andere organisaties binnen de strafrechtketen, zoals het OM en de rechtbanken.
Daarnaast krijgt de politie in een aantal gemeenten extra hulp. In Utrecht, Rotterdam en Arnhem worden speciaal bevoegde boa’s ingezet voor de handhaving van seksuele straatintimidatie. Dat is een pilot die over twee jaar geëvalueerd wordt om te kijken of het breder in het land kan worden ingezet.
“Maar het is een feit dat goed onderzoek in complexe (zeden)zaken veel tijd vergt”, zegt de woordvoerder. Zo is de bewijsvoering bij seksuele misdrijven lastig. Vaak is er sprake van een een-op-eensituatie zonder getuigen. Daarom is vaak extra bewijs als sporen op het lichaam, beeldmateriaal of ander ondersteunend bewijs noodzakelijk. Maar dat is in veel gevallen niet gemakkelijk.
‘Gedragsverandering is het doel’
Ondanks capaciteitsproblemen staat de politie positief tegenover de komst van de wet. “Maar het is belangrijk dat we het succes van de nieuwe wet niet afmeten aan het aantal meldingen, aangiftes of strafzaken. De wet beoogt een gedragsverandering die moet leiden tot gelijkwaardige en vrijwillige seksuele interacties. De politie komt immers pas in beeld als het al is misgegaan.”
In zedenzaken is het belangrijk om te luisteren naar de behoeftes van slachtoffers, besluit de politiewoordvoerder. Iva Bicanic, directeur van Centrum Seksueel Geweld, beaamt dat. “Aangiftes zijn niet altijd de (enige) oplossing. Slachtoffers hebben vaak behoefte aan psychologische en medische zorg om te kunnen omgaan met hun ervaringen.”
